Mediacja nazywana
królową alternatywnych metod rozwiązania sporów zyskuje coraz szersze
zastosowanie w rozwiązywaniu sporów cywilnych, a zaczyna mieć coraz szersze zastosowanie
również w sprawach nieletnich.
Co to jest mediacja?
Stanowi próbę doprowadzenia do ugodowego
zakończenia konfliktu pomiędzy nieletnim a pokrzywdzonym, przy udziale
neutralnej osoby trzeciej, bezstronnej i neutralnej wobec konfliktu –
mediatora, który pomaga w osiągnięciu porozumienia, a nie narzuca jego treści. Dużą
rolę w propagowaniu mediacji zaczyna nabierać skierowanie do mediacji przez sąd
już na etapie toczącego się postępowania sądowego. Zgodnie z art. 3a ustawy o
postępowaniu w sprawach nieletnich sąd rodzinny może kierować sprawę do
postępowania mediacyjnego w każdym stadium postępowania, a zatem tak w czasie
postępowania przed sądem, jak i w toku postępowania wykonawczego, mając w
każdym czasie wzgląd na dobro nieletniego.
Właśnie
naczelna zasada postępowania w sprawach nieletnich, a mianowicie dobro
nieletniego, była przesłanką wprowadzenia mediacji nowelizacją z dnia 15
września 2000 r. również do tego postępowania. W sprawie nieletniego przede
wszystkim należy się kierować jego dobrem, dążyć do osiągnięcia pozytywnych
zmian w jego osobowości oraz zmierzać w razie potrzeby do prawidłowego
spełniania przez rodziców lub opiekunów ich obowiązków wobec nieletniego. A
uzyskiwanie celów wychowawczych może okazać się trudne przy korzystaniu jedynie
z tradycyjnego postępowania sądowego, związanego ze sztywną procedurą
obowiązującą na sali sądowej w toku rozprawy.
I tu z
pomocą ma przyjść mediacja, której niewątpliwą zaletą jest to, iż zależy ona zasadniczo
od zgody stron na jej prowadzenie. Uczestnicy mediacji mogą zresztą w każdym
czasie wycofać swoją zgodę na mediację w każdym stadium postępowania bez
żadnych konsekwencji. Zasada dobrowolności mediacji oznacza bowiem, iż nadal
strony mogą, ale nie muszą uczestniczyć w mediacji, pomimo wszczęcia mediacji „sądowej”
charakteryzującej się oparciem nie na umowie stron a na ustawie. Nie bez
znaczenia jest fakt, iż nawet w późniejszym etapie postępowania sądowego, sąd
na wniosek stron może skierować strony do mediacji, a więc nie skierowanie we
wstępnym okresie postępowania sądowego stron do mediacji nie ogranicza stron w
dostępie do tego odformalizowanego sposobu załatwienia sporu. Zgodnie z art. 3a
§ 1 u.p.n. sąd rodzinny może kierować na mediację w każdym stadium
postępowania wydając stosowne postanowienie, wyznaczając mediatorowi termin na
przeprowadzenie mediacji. Ponowne
wyznaczenie rozprawy może nastąpić dopiero po upływie powyższego terminu, lub
wcześniej, jeżeli choć jedna ze stron – lub mediator oświadczy, że nie wyraża
zgody na dalsze prowadzenie mediacji.
Należy
pamiętać, iż sąd do mediacji nie kieruje w sprawach gdy istotne okoliczności
sprawy budzą wątpliwości, gdyż ustalenie okoliczności sprawy należy do sądu
rodzinnego, a nie do mediatora, przykładowo gdy nieletni przeczy, iż popełnił
określony czyn mediacja nie może być przeprowadzona.
Przede wszystkim jednak mediacji nie prowadzi się,
jeżeli strona nie wyraziła zgody na mediację. Jednak nie przewidziano formy
w jakiej strona ma złożyć oświadczenie o wyrażeniu zgody na mediację i komu ma
złożyć takie oświadczenie. Jak pokazuje praktyka sądowa w tym zakresie, strona
która zgadza się na mediację powinna złożyć takie oświadczenie w formie ustnej
do protokołu posiedzenia, na którym zostało ogłoszone postanowienie o
skierowaniu stron do mediacji, lub późniejszym terminie w piśmie procesowym.
Przy tym
nie można uznać domniemania wyrażenia zgody stron na udział w mediacji. Postanowienie
Sądu staje się bezskuteczne, a brak zgody stron uniemożliwia prowadzenie
mediacji, taki rygor zresztą powinien być wskazany w pouczeniu dla stron –
bezskuteczny upływ terminu powoduje, iż postępowanie sądowe toczy się dalej, co
odpowiada jednej z podstawowych zasad mediacji, zasady dobrowolności
uczestnictwa w procesie mediacji.
Zgodnie z
ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich mediator zostaje wyznaczony przez
sąd, który kieruje strony do mediacji. Tutaj nie mogą one wybrać innego
mediatora (tak jak to przewiduje procedura cywilna - art. 1839 k.p.c. ).
Sąd może przyznać mediatorowi prawo wglądu do akt.
Mediacja przeprowadzana
po skierowaniu stron przez sąd nie jest odpowiednikiem obligatoryjnej mediacji
sądowej stosowanej w krajach anglosaskich, gdzie strony muszą się poddać
mediacji w zakresie ściśle określonych spraw. Prowadzenie takiej mediacji w
Polsce nadal jest uzależnione od woli stron, brak zgody którejkolwiek ze stron
powoduje, że mediacji nie prowadzi się, a postępowanie sądowe toczy się dalej.
Jak
wynika z powyższego właściwie przeprowadzona mediacja w postępowaniu w sprawach
nieletnich uwydatni cele wychowawcze, szczególnie gdy nieletni zostanie
skierowany do mediatora, działającego w instytucjach świadczących pomoc
młodzieży. Nie należy zapominać o skutkach mediacji również w zakresie
uprawnień pokrzywdzonego, bo to właśnie dla ofiary czynu karalnego została
stworzona ta instytucja, dla naprawienia jego szkody i zadośćuczynieniu
pokrzywdzonemu, zarówno w sensie materialnym jak i psychicznym, co może być
nieosiągalne w zwykłym postępowaniu sądowym.
W razie jakichkolwiek pytań uprzejmie proszę o kontakt:
Kancelaria Adwokacka w Tarnowie Adwokat Alicja Mól tel. 608 411 911 mail: alicja.mol@adwokatura.pl
W razie jakichkolwiek pytań uprzejmie proszę o kontakt:
Kancelaria Adwokacka w Tarnowie Adwokat Alicja Mól tel. 608 411 911 mail: alicja.mol@adwokatura.pl